Artykuł pochodzi z wydania: Wrzesień 2020
Technologie języka umożliwiają komunikację ponad granicami i językami. Dzięki narzędziom opartym na przetwarzaniu języka naturalnego i SI uczestnicy jednolitego rynku cyfrowego uzyskują natychmiastowy dostęp do zasobów cyfrowych we wszystkich językach UE.
Technologie języka w sektorze publicznym są obecne od wielu lat. W wymiarze europejskim są elementem polityki jednolitego rynku cyfrowego (Digital Single Market), zawartej w strategii „A Digital Single Market Strategy for Europe” z maja 2015 r. Główne założenia strategii Komisji Europejskiej (dalej: KE) dotyczyły trzech obszarów: zapewnienia dostępu do produktów i usług internetowych, stworzenia warunków umożliwiających rozwój sieci i usług cyfrowych oraz stymulowania wzrostu europejskiej gospodarki cyfrowej. Zauważono przy tym, że językowe bogactwo Europy stanowi jednocześnie znaczącą przeszkodę w realizacji tych celów. Z jednej strony wielojęzyczność to niezwykle istotna część naszej tożsamości indywidualnej i zbiorowej, a z drugiej strony stanowi barierę w komunikacji pomiędzy narodami.
Różnorodność językowa jest jednocześnie zapisana w art. 22 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Zakazuje ona m.in. dyskryminacji osób należących do grupy mniejszościowej i wymaga poszanowania różnorodności kulturowej, religijnej i językowej w całej Unii. Państwa członkowskie zachowują przy tym jednak wyłączne prawo do definiowania lub uznawania mniejszości narodowych w swoich granicach (w tym prawa grup mniejszości do samostanowienia). Prawo to rozciąga się na narodowe lub regionalne języki mniejszości.
Europejska wieża Babel
Do sformułowania wspomnianej strategii Unia Europejska (dalej: UE) dochodziła stopniowo. Wśród ważnych etapów tego procesu wymienić należy konferencję „Language, Technologies and the Future of Europe”, która w 2012 r. zgromadziła w Rydze czołowych specjalistów i przedstawicieli rządów państw europejskich w celu zrozumienia i stworzenia wizji przyszłej roli języków narodowych w Europie. Wcześniej META-NET – Sieć Doskonałości, finansowana przez KE, przeprowadziła szeroko zakrojone i kompleksowe badania dotyczące 30 języków europejskich oraz poziomu wsparcia, jakie otrzymują one za pośrednictwem technologii języka. Na konferencji zaprezentowano serię Białych Ksiąg pt. „Języki Europy w erze cyfrowej”, w której omówiono najpilniejsze zagrożenia i szanse związane z tymi językami. Natomiast w 2015 r. podczas wydarzenia bezpośrednio poprzedzającego ogłoszenie strategii jednolitego rynku cyfrowego dla Europy, tj. szczytu w Rydze w sprawie wielojęzycznego jednolitego rynku cyfrowego, opracowano strategię, która zasadniczo wpłynęła na kształt przyszłej agendy cyfrowej dla Europy.
Perspektywę i działania KE, dzięki którym wizja wielojęzycznego jednolitego rynku cyfrowego miałaby stać się rzeczywistością, przedstawił w 2016 r. wiceprzewodniczący KE ds. jednolitego rynku cyfrowego i były premier Estonii Andrus Ansip, wskazując poziom inwestycji KE – ponad 200 mln euro – w badania i innowacje w zakresie technologii języka, które mają potencjał przełamania barier językowych, wymieniając pośród nich tłumaczenie automatyczne. Wśród ważnych dokumentów warto wskazać jeszcze ministerialną deklarację w sprawie administracji elektronicznej podpisaną w Tallinie w 2017 r., która oznaczała nowe zobowiązanie polityczne na szczeblu UE w zakresie priorytetów obejmujące zapewnienie wysokiej jakości, zorientowanych na użytkownika cyfrowych usług publicznych dla obywateli, jak również bezproblemowych transgranicznych usług publicznych dla przedsiębiorstw.
Wielojęzyczny jednolity rynek cyfrowy
Na poziomie ekonomicznym bariery językowe uniemożliwiają wszystkim europejskim konsumentom pełne zaangażowanie się w działalność zdalną i ograniczają dostęp do zasobów cyfrowych, ponieważ dla wielu Europejczyków informacje są niedostępne w ich ojczystym języku. Powoduje to również rozdrobnienie unijnego rynku internetowego. Przykładowo w chwili ogłoszenia strategii dla jednolitego rynku cyfrowego – w roku 2015 – 43% Europejczyków nigdy nie kupiło produktów i e-usług dostępnych w innych językach niż ich własny. Oznacza to, że dostęp do publicznych e-usług był – i pomimo zauważalnego postępu wciąż jest – ograniczony granicami państwowymi. Ponadto istniejące bariery językowe utrudniają swobodny przepływ towarów i usług wewnątrz UE, jak i poza nią.
Technologie języka umożliwiają bezproblemową komunikację między osobami fizycznymi, przedsiębiorstwami i instytucjami publicznymi ponad granicami i językami. Dzięki narzędziom opartym na przetwarzaniu języka naturalnego (natural language processing, NLP) i algorytmach sztucznej inteligencji uczestnicy jednolitego rynku cyfrowego uzyskują natychmiastowy dostęp do zasobów cyfrowych we wszystkich językach UE. Technologie pomagają likwidować granice językowe dzielące rynek UE i ułatwiają małym i średnim przedsiębiorstwom wejście na rynek ogólnoeuropejski, pośrednio pobudzając wzrost gospodarczy i tworząc nowe miejsca pracy. Szacuje się, że wartość samego rynku technologii języka w państwach EU28 wzrośnie od 706 mln EUR w 2017 r. do 1040 mln EUR w 2021 r. przy skumulowanym rocznym wskaźniku wzrostu (CAGR) wynoszącym 9,8%.
Dzięki technologiom języka również konsumenci nie są dyskryminowani w swojej działalności online ze względu na język, którym się posługują. Postępy UE w dziedzinie technologii języka, m.in. takich jak tłumaczenie maszynowe, sprawiają, że jednolity rynek cyfrowy może stać się prawdziwie wielojęzyczny. Lepsza komunikacja sprzyja również zacieśnianiu kontaktów między obywatelami, instytucjami publicznymi i organizacjami pozarządowymi z różnych państw, co prowadzi do zwiększenia interakcji, zaangażowania i wzajemnego zrozumienia. Rezultatem jest więc nie tylko prawdziwie połączony, wielojęzyczny jednolity rynek cyfrowy, ale także bliższa, bardziej zintegrowana wielojęzyczna Europa.
Platforma tłumaczenia automatycznego
Komisja Europejska od wielu lat wspiera rozwój infrastruktury umożliwiającej sprawne wdrożenie technologii języka w sektorze publicznym. W bieżącej unijnej perspektywie finansowej (lata 2014–2020) finansowanie tłumaczenia maszynowego i innych dojrzałych technologii umożliwiających świadczenie wielojęzycznych publicznych e-usług odbywa się ze środków pochodzących z instrumentu „Łącząc Europę” (Connecting Europe Facility, CEF), a dokładniej z jego części „Telecom” i kategorii „tłumaczenie automatyczne”. W Polsce Punkt Kontaktowy CEF Telecom prowadzony jest przez Ministerstwo Cyfryzacji.
[…]
Anna Kotarska
Autorka jest przedstawicielką krajową służb publicznych w programie European Language Resource Coordination.
