Artykuł pochodzi z wydania: Czerwiec 2023
Lotnictwo bezzałogowe, zarówno wojskowe, jak i cywilne, od kilkudziesięciu lat znacząco się rozwija. Rosną wiedza i świadomość potencjalnych użytkowników, a jednym z beneficjentów tej dynamiki jest administracja publiczna.
Sektor bezzałogowych statków powietrznych (dalej: BSP), potocznie określanych mianem dronów, jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się obszarów w przemyśle lotniczym na świecie.
Polska nie jest na tym polu wyjątkiem – rynek BSP w naszym kraju, dominujący wśród krajów europejskich, stale się rozwija, dynamicznie rozbudowuje i otwiera przed pilotami dronów kolejne możliwości. Nieustannie rośnie wiedza i świadomość użytkowników BSP, którzy dostrzegają coraz więcej zalet wykorzystywania nowej technologii, realizują działania precyzyjnie i szczegółowo, obniżają koszty i czas pracy oraz poprawiają efektywność operacyjną pracowników. Wzrost popytu napędza rozwój technologiczny, który z kolei przyczynia się do wzrostu postępu technicznego, a tym samym poszerza krąg potencjalnych zainteresowanych branż i sektorów, w tym użytkowników realizujących rozmaite funkcje i cele w ramach administracji publicznej.
Sprzymierzeńcy administracji publicznej
Drony mają ogromny potencjał – mogą być wykorzystywane w trudnych warunkach terenowych i atmosferycznych, dostarczają precyzyjnych informacji i danych, są narzędziem analitycznym oraz pozwalają egzekwować prawo. Dzięki temu, że sprawdzają jako skuteczne narzędzie w rękach urzędnika i mogą być wykorzystywane w wielu sytuacjach, stają się w pracy organów sektora publicznego coraz powszechniejszym zjawiskiem.
Szeroki wachlarz typów i rodzajów dronów na rynku, kompatybilność z urządzeniami peryferyjnymi i pomiarowo-analitycznymi, a także nowe regulacje prawne są impulsem dla przedstawicieli administracji publicznej do implementacji BSP w ramach własnych ustawowych czynności operacyjnych i zadań. Wachlarz zastosowań dronów w administracji publicznej jest w zasadzie nieograniczony. Tym samym liczba dronów w przestrzeni powietrznej ulegnie znacznemu wzrostowi, a pod kątem finansowym wartość rynku znacznie wzrośnie. Krajowe oraz zagraniczne instytuty ekonomiczne oszacowały, że rynek dronów w Polsce w latach 2017–2023 będzie kształtował się na poziomie 3,5 mld zł, z czego ponad 122 mln zł zostanie zagospodarowane na sektor publiczny. W przestrzeni powietrznej pojawi się ok. 2,2 tys. różnych typów dronów użytkowanych przez organy administracji publicznej.
W prawnym labiryncie, czyli dronowe aspekty prawne
Mówiąc o bezzałogowych statkach powietrznych, należy rozpatrzyć nie tylko kwestie techniczne, ale również przepisy prawne, które ściśle określają zasady użytkowania dronów w przestrzeni powietrznej oraz warunki i zasady działania pilotów. Wraz ze wzrostem liczby dronów, ich rozwojem technicznym i technologicznym, ewoluowały regulacje prawne w zakresie lotnictwa bezzałogowego – zostały dostosowane do nowych potrzeb i wymagań stawianych przez różne sektory. Warto zaznaczyć, że przepisy te są nieustannie modyfikowane – uwzględniają coraz większe zagęszczenie BSP w przestrzeni powietrznej. Konieczność pogodzenia bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego z prywatnością ludzi staje się przyczyną zaostrzania norm prawnych.
Agencja Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego (European Union Aviation Safety Agency; dalej: EASA) opracowała wspólne europejskie zasady, aby zapewnić swobodny ruch dronów oraz równe warunki i zasady działania dla wszystkich operatorów BSP na terenie Unii Europejskiej. Dzięki nowym przepisom użytkownicy BSP mogą bezproblemowo wykonywać operacje dronami podczas podróży czy rozwijania swojej działalności związanej z dronami w UE. Wspomniane zasady bazują na ocenie ryzyka eksploatacji i zapewniają równowagę między obowiązkami producentów i operatorów dronów w zakresie bezpieczeństwa, poszanowania prywatności, środowiska, ochrony przed hałasem i bezpieczeństwa.
Dwa główne akty prawne regulujące eksploatację dronów to rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2019/945 z dnia 12 marca 2019 r. w sprawie bezzałogowych systemów powietrznych oraz operatorów bezzałogowych systemów powietrznych z państw trzecich (DzUrz UE L 152 z 11.06.2019) i rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/947 z dnia 24 maja 2019 r. w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych (DzUrz UE L 152 z 11.06.2019). Należy mieć na uwadze także wytyczne Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Powyższe akty prawne podzieliły loty bezzałogowymi statkami powietrznymi na trzy główne kategorie. Kwestią priorytetową i podstawą takiego podziału było bezpieczeństwo lotu.
Podstawowym obowiązkiem jest rejestracja drona w Urzędzie Lotnictwa Cywilnego (dalej: ULC). Aby latać bezzałogowcem, który ma rejestrator danych (np. kamerę) w kategorii otwartej, należy obligatoryjnie – niezależnie od wagi sprzętu – zarejestrować się jako operator na stronie ULC. Wymaga to podania imienia i nazwiska operatora, adresu zamieszkania lub siedziby firmy, numeru telefonu i adresu e-mail osoby fizycznej lub prawnej, w imieniu której odbywa się rejestracja. Każdy operator otrzymuje indywidualny numer rejestracyjny, który będzie musiał umieścić na swoim dronie.
Ponadto nowe przepisy nakładają obowiązek szkolenia. Po obowiązkowej rejestracji na stronie ULC każdy operator będzie musiał przejść proste szkolenie online zakończone testem. Bez zdanego testu można latać tylko najmniejszymi dronami.
Nowy system prawny jest złożony i wymaga od użytkownika wnikliwego zapoznania się z zasadami bezpieczeństwa oraz prawidłowego funkcjonowania w przestrzeni powietrznej. Możliwości wykorzystania dronów w administracji publicznej warto rozważyć, odnosząc się do praktycznych przykładów i wybranych dziedzin sektora publicznego.
[…]
Katarzyna Niebrzydowska
Autorka jest ekspertem ds. lotnictwa bezzałogowego. Od 2007 r. związana z branżą bezzałogowych statków powietrznych w lotnictwie cywilnym i wojskowym. Realizowała i nadzorowała projekty związane z dostarczaniem BSP na rzecz sił zbrojnych RP, sił specjalnych, administracji publicznej i prywatnych przedsiębiorstw.
